یکی از بیماری های رایج در سالمندان و سایر افراد در سنین مختلف، آلزایمر یا همان فراموشی میباشد که پدر و مادر های زیادی با آن دست و پنجه نرم میکنند.
در شرایطی که والدین به این بیماری مبتلا میشوند، بهترین راه ها برای بهبود شرایط آنها، نگهداری از سالمندان توسط فرزندان یا بهتر از آن نگهداری توسط پرستار میباشد.
اما نکته مهمی که وجود دارد این است که رفتار با سالمند آلزایمری باید چگونه باشد؟
ما هم در این مطلب نکام نکات را ذکر کرده ایم و هم در مرکز چتر فیروزه ای دارای پرستار سالمند هستیم که با این شرایط آشنا هستند و بهترین خدمات را ارائه میدهند.
آلزایمر چیست؟
بیماری آلزایمر (Alzheimer's disease) همان بیماری فراموشی است که یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که در آن توانایی های ذهنی بیمار تحلیل میرود.
آلزایمر یک بیماری پیش رونده است که عوارض و نشانه های آن به مرور زمان بیشتر میشود نگهداری و مراقبت از بیمار هم سخت تر و حساس تر میشود.
در ابتدا وقایع و آموخته های اخیر محدود میشوند و به تدریج خاطرات قدیمی هم محو میشوند و ممکن است بیمار یک سوال را چندین بار بپرسد.
بعد از آن ممکن نام اطرافیان و حتی مسیر و خیابان ها را از یاد ببرد و نتواند برخی امور عمومی را انجام دهد.
در مراحل بعد هم شاهد افسردگی، عصبانیت و پرخاشگری و عدم توانایی انجام امور شخصی خواهید بود که نیاز به وجود دائم فردی برای مراقبت و نگهداری از سالمند آلزایمری میباشد.
رفتار با سالمند آلزایمری باید چگونه باشد؟
پرستاری از بیمار و سالمند آلزایمری در منزل از خدمات 24 ساعته میباشد و به همین علت هم نحوه برخورد با سالمند آلزایمری بسیار مهم است و در شرایط جسمی و روحی بیمار تاثیر میگذارد.
یکی از عامل های این بیماری سن میباشد و حتی ممکن است چند سال قبل از بروز علائم آغاز شده باشد که برای تشخیص آن میتوان به متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک سالمندان مراجعه کرد.
آلزایمر علاج و درمانی ندارد و برعکس آن یک بیماری پیش رونده و تخریب کننده مغز است که در آن فرد بیمار غمگین است و احساس تنهایی میکند و درک از واقعیات ندارد.
به همین علت است که رفتار با سالمند مبتلا به آلزایمر بسیار مهم است و لازم است که اطرافیان بیمار خونسردی خود را حفظ کنند، با آرامش و مهر و محبت با وی برخورد کنند و همچنین در آغوش گرفتن و بوسیدن بیمار هم تاثیر زیادی در روحیاتش دارد.
این افراد همه چیز را میدانند و درک میکنند اما به خاطر احساس سرگشتگی و گیجی که دارند، نباید از آنها درخواست های زیادی داشته باشید.
دلایل رفتار های پرخاشگرانه سالمندان آلزایمری چیست؟
افراد مبتلا به الزایمر رفتار های پرخاشگرانه ای از خود نشان میدهند که بهتر است در مقابل آنها منطقی باشید و آنها را درک کنید.
فحاشی، تهدید های فیزیکی و ریخت و پاش کردن وسایل منزل از جمله این پرخاش ها است که نباید ناراحت شوید و چیزی بگویید.
از دلایل این رفتار ها هم میتوان به احساس ترس داشتن، متوجه نشدن حرف ها و منظور دیگران، نوع برخورد اطرافیان و توان کنترل نکردن رفتار های نامناسب خود اشاره کرد.
در این مواقع نکات زیر را رعایت کنید :
- در این مواقع آرامش خود را حفظ کنید و رفتاری از خود نشان ندهید که باعث شدت گرفتن پرخاشگری آنها شود .
- به گونه ای رفتار کنید که بیمار متوجه شود که او را درک می کنید .
- با شیوه ها و روشهای مختلف سعی کنید حواس او را پرت کنید و او را از آن فضا خارج کنید .
- طوری رفتار نکنید که بیمار متوجه شود که از رفتار او می ترسید و اضطراب دارید .
- بسیاری از افراد برای مقابله با پرخاشگری های بیمار ، دست و پای او را می بندند . این عمل بسیار اشتباه می باشد .
- برای آرام کردن بیمار به هیچ وجه از دارو استفاده نکنید مگر اینکه به دستور پزشک باشد .
چگونگی برخورد و رفتار با سالمند مبتلا به آلزایمر
برای نگهداری از پدر و مادر آلزایمری لازم است برخی نکات را بدانید : مثلا اگر بیمار دچار اشتباهی شد، وانمود کنید که شما متوجه نشده اید و همه چیز مرتب است.
همچنین توجه داشته باشید که هیچ دارویی در دسترس بیمار نباشد و تمام درب های خروجی و حمام و اتاق و ... را زیر نظر داشته باشید تا اتفاقی رخ ندهد.
نکته دیگر این است که سالمندان آلزایمری توانایی رسیدگی به امور مالی و اداری و موارد این چنینی را ندارد، پس بهتر است مسئولیت انجام این امور را به فرزندانش بسپارد.
بازی و سرگرمی، صحبت کردن و ورزش کردن از مواردی هستند که شرایط بیمار را بهبود میدهند و از پیشرفت بیماری جلوگیری میکنند، همچنین میتوانید از گروه ها و انجمن های مربوطه کمک بگیرید.
از علائم این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- تغییرات شخصیتی در سالمند
- نقص در حافظه کوتاه مدت
- نقص در قضاوت و تصمیم گیری
- مشکلاتی در زبان و ادراک
- مشکلاتی در انجام کارهای شخصی
بجز دانستن این نشانه ها، پیشنهاد میشود اگر قصد مراقبت از این بیماران را دارید بهتر است اطلاعات کامل در مورد این بیماری و چگونگی برخورد با سالمندان آلزایمری داشته باشید.
چگونگی برقراری ارتباط با سالمندان آلزایمری
بیماران مبتلا به آلزایمر به خاطر از دست دادن تدریجی حواس خویش در انجام اموری مثل قوای عقلانی، مانند اختلال در حافظه کوتاه مدت، فراموشکاری، اختلال در تکلم، ناتوانی یا ضعف در بیان کلمات و کاهش بسیاری از توانایی‌های شناختی مانند تفکر، تصمیم‌گیری، یادگیری، استدلال، توجه، تمرکز و ... نمیتوانند ارتباط خوبی با اطرافیان برقرار کنند و مشورت کنند.
اگر رفتار ما محبت‌آمیز باشد، بیمار نیز واکنش مناسب مانند شادی و رضایت نشان می‌دهد و اگر رفتاری نامطلوب و ترحم‌انگیز دریافت کنند، ممکن است دچار واکنش‌های هیجانی مانند پرخاشگری، عصبانیت، غمگین و افسرده شوند.
برای برقراری ارتباط با سالمند آلزایمری موارد زیر را رعاتی کنید :
- باید با او با لحنی ملایم و اطمینان بخش سخن گفته شود.
- هنگام گیجی و سردرگمی، با بیمار نباید سرزنش آمیز رفتار کرد و اشتباهات وی را با ارائه پیشنهاد تصحیح کرد.
- اگر افراد از پشت سر به او نزدیک شوند ممکن است بیمار وحشت زده یا آشفته شود.
- همواره باید به سخن گفتن با بیمار ادامه داد، حتی زمانی که دیگر متوجه کلمات دیگران نمی‌شود
- در هر زمان بهتر است فقط یک سوال از او پرسیده و مهلتی برای پاسخ دادن به او داده شود
- پیش از اینکه از بیمار انجام کاری خواسته شود، بهتر است او را با نام خطاب کرد، وقتی با او صحبت میشود می‌بایست، تماس چشمی با وی برقرار کرد تا به تمرکز او کمک شود.
- زمانی که با فرد مبتلا به بیماری آلزایمر صحبت میشود، رادیو و تلویزیون را خاموش کرده تا حواس وی منحرف نشود.
- هرجا ممکن باشد از طنز استفاده شود، اما هرگز نباید بیمار مورد تمسخر قرار گیرد.
کنترل آلزایمر در سالمندان
برای کنترل و جلوگیری از آلزایمر در سالمندان با آها امور زیر را انجام دهید :
1. نوشتن و خواندن
- بسیار بخوانید و بنویسید.
- بلند بخوانی
- با تغییر صدا و به جای شخصیت‌های کتاب یا نویسنده بخوانید.
- خاطرات روزانه را بنویسید
- از مطالبی که دوست دارید نت بردارید.
2. تغییر در عادات ساده
- با دست مخالف مسواک بزنید.
- با دست مخالف غذا بخورید.
- با دست مخالف شانه کنید.
3. تقویت حافظه تصویری
یک عکس خانوادگی را به دقت نگاه کنید و بعد با چشم‌های بسته شروع به توصیف آن کنید.
4. جابه جایی وسایل خانه
جای همه چیز را عوض کنید. تا مغز خود را برای بخ خاطر سپردن و یادآوری مجدد آنها تقویت کنید.
5. پیدا کردن سرگرمی های جدید
عادات سرگرمی روزمره خود را با انتخاب‌های جالب هر چند متفاوت و گذرا تغییر دهید.
6. باغبانی کنید
باغبانی به شما در تمرکز و تقویت حافظه کمک میکند. این کار را با کاشتن یک یا دو گلدان شروع کنید.
7. فعالیت جسمی
8. رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اُکسیدان و خوراکی‌های ضدالتهابی
9. معاشرت با دیگران
10. ورزش مغز
نحوه نگهداری پرستار از سالمند آلزایمری
وقتی سالمند یا فردی دچار این بیماری میشود، شاید در مراحل اولیه نیازی به پرستار نداشته باشد اما در مراحل بعدی نیاز کسی در کنار بیمار کاملا ضروری است.
در ابتدا پرستار باید ماهیت بیماری را شناسایی کند و روان و شرایط خود را برای این کار آماده کند تا بتواند برنامه ریزی دقیقی برای خود و بیمار تهیه کند.
از دیگر نکات نحوه مراقبت و نگهداری پرستار از سالمند آلزایمری است زیرا ممکن است بیمار به طور ناگهانی رفتار و اعمال قابل پیش بینی داشته باشد.
همچنین پرستار باید تعامل اجتماعی با بیمار را حفظ کند و بیمار را در مسائل وارد کند و اجازه مشارکت دهد تا از پیشرفت این بیماری جلوگیری کند.
این خدمات نیازمند دانش، تخصص و تجبه کافی میباشد و پرستار با قبول کردن این مسئولیت باید وظایف زیر را نیز انجام دهد :
- کنترل مصرف داروها
- نظافت و استحمام
- کمک به رفت و آمد
- نظم و مسئولیت پذیری
- کمک به ورزش و تحرک
- کار های روزمره منزل
- کنترل امورات مالی
نکات مهم برای نگهداری و مراقبت از والدین آلزایمری
- به جای واکنش تند و اشتباه، با انعطاف پذیری، صبر و حمایت زیاد به احساسات بیمار توجه کنید.
- تمام اعضای خانواده باید ماهیت بیماری آلزایمر را بشناسید و خود را از نظر روانی و سایر برنامه ریزی ها با شرایط پیش رونده بیماری تطبیق دهید.
- بیمار مبتلا به آلزایمر به مرور حافظه خود را از دست می دهد، بنابراین سوالات تکراری بسیاری می پرسد، با صبر و حوصله پاسخ او را بدهید.
- محیط منزل را برای بیمار آلزایمری بی سر و صدا و ایمن کنید، فراموش نکنید که رفتار این افراد کمتر قابل پیش بینی است در نتیجه ممکن است با پیشرفت بیماری برخی از وسایل خانه مانند اجاق گاز و یا چاقو، تبدیل به منابع خطرآفرین شوندصدای بلند و وجود تلویزیون ممکن است برای او آزار دهنده باشد.
- با او بحث نکنید. مثلا اگر برای دیدار والدینش که سالها پیش درگذشته اند اصرار می کند به اینکه آنها در قید حیات نیستند تاکید نکنید. به جای آن بگوئید که آنها انسانهای فوق العاده ای بودند و اگر می توانستید حتما به دیدار آنها می رفتید.
- وضعیت جسمانی و شخصی او را بررسی کنید. به طور مثال بیمار را از نظر وجود یا عدم وجود یبوست، احساس خستگی، عفونت و یا قرمزی پوست؛ وجود و یا عدم وجود درد، گرسنگی، تشنگی بررسی کنید.
- افراد مبتلا به آلزایمر به مرور زمان قابلیت ذهن و درک خود را از دست می دهند، بنابراین نمی توان آنها را در خانه تنها گذاشت. به طور مثال آنها فراموش می کنند که پس از آشپزی، گاز را خاموش کنند؛ بستن شیر آب و یا درب ورودی را فراموش می کنند.
- توانایی استفاده از تلفن در مواقع ضروری را ندارند؛ در صورت تنها ماندن دچار ترس و وحشت می شوند، خطرهای احتمالی مانند آتش سوزی، جریان گاز و برق گرفتگی را درک نمی کنند و موارد دیگر.
- فرد سالمندی که بیماری آلزایمر دارد باید در فواصل مناسب استراحت کند. بنابراین پس از انجام کارهای محرک زمینه را برای استراحت او فراهم کنید.
- بیمار مبتلا به آلزایمر را با غذاهای مقوی و سالم تغذیه کنید. همچنین رژیم غذایی مدیترانه ای (مصرف میوه، سبزی، غلات، ماهی و عدم مصرف لبنیات و گوشی) و مصرف ویتامین، زردچوبه، آنتی اکسیدان ها برای جلوگیری از پیشروی بیماری مناسب است.
- از او کمک بخواهید. به عنوان مثال، بگویید، “صندلی را با کمک هم جابه جا کنیم ” و یا ”برای تا کردن لباسها به کمک شما نیاز دارم”.
- رفتار بد بیمار مبتلا به آلزایمر به معنای دشمنی با شما نیست. اختلالات رفتاری این بیماری جنبه شخصی ندارد و جزء طبیعی در روند افزایش بیماری می باشد.
- به دنبال دلیل هر رفتار باشید و همواره با پزشک در مورد هرگونه علائمی که مرتبط با دارو یا بیماری خاصی باشد، مشورت کنید.
- فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است نام شما را فراموش کند اما زبان بدن و رفتار شما را درک می کند. بنابراین به جای نشان دادن خستگی، دلخوری و خشم خود، با مهربانی و لبخند پاسخگوی نیازهای او باشید زیرا رویکرد مثبت شما به او اعتماد به نفس و شادی می بخشد.
- تمام رفتارهای بد بیـمار اگرچه طبیعی است اما نباید اجازه داد که بیش از حد قوت بگیرد. پرخاشگری و رفتـار تهـاجمی، خطرناک است و باید به وسیله دخالت پزشک و دارو کنترل شود تا آسیبی به بیمار و سایر اعضای خانواده نرسد.
- ممکن است در شرایط مجبور به تنها گذاشتن بیمار و ترک منزل شوید. در این وضعیت برای تامین امنیت بیمار از فردی قابل اطمینان بخوهید تا نزد بیمار بماند، درب پشت بام و زیر زمین را ببندید، وسایل برقی خطرناک مانند چرخ گوشت و اتو را دور از دسترس قرار دهید و دارو و فرآورده های شیمیایی را دور از دسترس قرار دهید.
- در منزل قوانین رفتاری و برنامه ریزی ثابتی در طول شبانه روز داشته باشید تا تکرار و یادآوری برای بیمار ساده تر شود، مثلا ساعت خواب، غذا خوردن و یا حمام را تغییر ندهید.
- برای فرد آلزایمری کتاب نخوانید، بلکه به آنها در حفظ کردن شعر، یادگیری موسیقی و زبان کمک کنید. افرادی که هنوز به مراحل نهایی بیماری نرسیده اند با معاشرت و سفر، ذهن آنها فعال می ماند اما اگر این افراد کنار گذاشته شوند زندگی آنها تبدیل به زندگی نباتی می شود.
- به بدرفتاری ها و بهانه گیری های بی مورد بیمار بی توجه باشید زیرا توجه به این رفتارهاها دور باطل ایجاد می کند و او به تکرار این عادت ها تشویق می شود. رفتارهای مثبت او را با توجه و محبت تقویت کنید و به رفتارهای بد او بی توجه باشید.
- عصبانیت و ناراحتی خود را در برابر او بروز ندهید. هنگام ناراحتی و عصبانیت نفس عمیق بکشید و تا 10 بشمارید و یا در صورت امکان فضای خانه را ترک کنید.
- مراقب خودتان باشید. حمایت عاطفی از خودتان به اندازه مراقبت از بیمار اهمیت دارد. در غیر این صورت به تدرییج دچار فرسودگی روانی خواهید شد.