چربی خون یکی از فاکتورهای مهمی است که باید جهت سلامت قلب و عروق مقدار آن نرمال نگه داشته شود. به همین دلیل مقدار چربی خون نرمال نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های مختلف قلبی و عروقی دارد. این مقدار به عوامل مختلفی همچون سن، جنسیت، شرایط فیزیکی بدن فرد و سابقه بیماری خانوادگی او بستگی دارد. بررسی و کنترل میزان چربی خون باید در سنین مختلف انجام شود تا از بروز مشکلات و بیماری‌های قلبی و عروقی در دوران سالمندی جلوگیری شود. به همین دلیل ما در این مطلب به بررسی میزان نرمال چربی خون در سنین مختلف و هر جنس پرداخته‌ایم تا بدانید که مقدار چربی خون نرمال شما باید چقدر باشد.
چربی خون چیست؟
لیپید یا چربی خون شامل کلسترول و تری‌گلیسیرید هستند که توسط لیپوپروتئین‌ها در خون منتقل می‌شوند. چربی‌ها یکی از فاکتورهای مهم برای سلامتی سلول‌ها به شمار می‌رود، اما افزایش مقدار آن می‌تواند برای بدن خطرناک باشد. کلسترول و تری‌گلیسیرید از منابع انرژی سلول‌ها به شمار می‌روند و در ساخت هورمون‌های استروئیدی همچون هورمون‌های جنسی و تشکیل اسیدهای صفراوی کاربرد دارند.
چربی‌ها امکان حل شدن در خون را ندارند، به همین دلیل توسط لیپوپروتئین‌ها حمل می‌شوند. این لیپوپروتئین‌ها ترکیبی از کلسترول، تری‌گلیسیرید، پروتئین و مولکول‌های فسفولیپید هستند که بر اساس چگالی به سه نوع کلی دسته‌بندی می‌شوند:
- HDL یا لیپوپروتئین با چگالی بالا: این لیپوپروتئین را به عنوان چربی خوب می‌شناسند، زیرا کلسترول‌های اضافی را به کبد می‌برد تا از بین بروند. به همین دلیل بالا بودن مقدار آن طبیعی و لازم است.
- LDL یا لیپوپروتئین با چگالی پایین: LDL به عنوان چربی بد یا مضر شناخته می‌شود، زیرا در می‌تواند در عروق خونی رسوب کرده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد. مقدار این چربی باید در خون کنترل شود. در صورت بالا رفتن مقدار آن، فرد به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شود.
- VLDL یا لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین: این لیپوپروتئین نیز از چربی‌های بد بدن محسوب می‌شود که مسئول حمل تری‌گلیسیرید در خون است و به تشکیل پلاک در عروق خونی کمک می‌کند. در صورتی که مقدار VLDL در بدن بیشتر شود، چربی اضافی در رگ‌های خونی تجمع پیدا می‌کند.
آشنایی با انواع چربی خون
همانطور که گفتیم چربی خون به دو نوع کلی دسته‌بندی می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- کلسترول: این لیپید نوعی ماده مومی شکل است که توسط بدن تشکیل شده و در غذاهای حیوانی یافت می‌شود. از این نوع چربی در ساخت انواع هورمون‌های استروئیدی استفاده می‌شود.
- تری‌گلیسیرید: از دیگر انواع چربی، تری‌گلیسیرید به شمار می‌رود که هم در بدن تولید می‌شود، و هم می‌توان از طریق مواد غذایی آن را جذب نمود. ژنتیک و عوامل محیطی می‌توانند در افزایش این چربی در بدن تاثیرگذار باشند.
میزان نرمال چربی خون در افراد با سنین مختلف
هایپرلیپیدمی به معنای چربی خون بالا است که به افزایش سطح لیپید در بدن اشاره دارد. این عارضه عموما بی‌علامت است، اما می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد. از جمله بیماری‌هایی که بر اثر هایپرلیپیدمی ایجاد می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری عروق خونی تغذیه‌کننده قلب (بیماری عروق کرونر)
- بیماری عروق مغزی
- بیماری عروق محیطی و اندام‌ها
آزمایشی که جهت ارزیابی میزان چربی خون در بدن افراد مختلف انجام می‌شود، باید مقدار کلسترول تام، LDL ،HDL و تری‌گلیسیرید را اندازه‌گیری کرده و از بالا، پایین یا نرمال بودن آن اطلاع کسب نمایید. مقدار طبیعی هر یک از این موارد می‌تواند بر اساس سن و جنسیت متفاوت باشد. در ادامه به بررسی مقدار نرمال چربی خون در افراد با جنسیت و سنین مختلف می‌پردازیم.
میزان نرمال کلسترول خون
|
مقدار نرمال |
لب مرز |
بالاتر از مقدار نرمال |
|
کمتر از 200 mg/dl |
200 تا 239 mg/dl |
240 mg/dl و بالاتر |
میزان نرمال LDL خون
|
مقدار نرمال |
بالاتر از حد مطلوب |
لب مرز |
بالا |
خیلی بالا |
|
کمتر از 100 mg/dl |
100 تا 129 mg/dl |
130 تا 159 mg/dl |
160 تا 189 mg/dl |
بالاتر از 190 mg/dl |
میزان نرمال HDL خون
|
جنسیت |
مقدار نرمال |
کمتر از مقدار نرمال |
بالاتر از مقدار نرمال |
|
زنان |
50 تا 59 mg/dl |
کمتر از 50 mg/dl |
60 mg/dl و بالاتر |
|
مردان |
40 تا 50 mg/dl |
کمتر از 40 mg/dl |
60 mg/dl و بالاتر |
میزان نرمال تری‌گلیسیرید خون
|
مقدار نرمال |
لب مرز |
بالا |
خیلی بالا |
|
کمتر از 150 mg/dl |
150 تا 199 mg/dl |
200 تا 249 mg/dl |
بالاتر از 220 mg/dl |
در چه سنی و با چه فاصله زمانی باید آزمایش چربی خون انجام شود؟
همانطور که گفتیم مقدار چربی خون به سن و جنسیت افراد بستگی دارد. به طور کلی مردان باید از سن 45 سال و زنان از سن 55 سال به بعد در صورت عدم وجود عوامل خطر، هر 4 تا 6 سال باید آزمایش چربی خون بدهند. در کودکان، نوجوانان و جوانان، باید یکبار در سنین 9 تا 11 سالگی و بار دیگر در سنین 17 تا 21 سالگی این آزمایش انجام شود.
کودکان با سن زیر 2 سال نیازی به انجام آزمایش چربی خون ندارد. در صورتی که سابقه خانوادگی ابتلا به چربی خون و بیماری‌های چاقی همچون یا دیابت دارید، ممکن است آزمایش چربی خون زودهنگام انجام شود.
چه فاکتورهایی در بالا رفتن چربی خون تاثیرگذارند؟
- مصرف سیگار
- اضافه وزن یا چاقی
- داشتن رژیم غذایی ناسالم
- بی‌تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی
- فشار خون
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- دیابت
- کم‌کاری تیروئید
- مصرف الکل
- ابتلا به بیماری‌های کبدی
- استرس و اضطراب
- مصرف داروهای خاص مانند داروهای ضد بارداری، استروئیدی و فشار خون
- ابتلا به بیماری‌های ارثی
راهکارهای موثر در کاهش چربی خون در سالمندان
بالا رفتن چربی خون به طور کلی خطرناک است، اما در دوران سالمندی خطرات افزایش مقدار چربی خون افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل با رعایت نکات لازم، می‌توانید چربی خون را کاهش دهید. از جمله نکاتی که باید در دوران سالمندی رعایت کنید تا مقدار چربی خون شما کاهش پیدا کند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ورزش کنید و از فعالیت فیزیکی غافل نشوید.
- از مصرف هرگونه دخانیات همچون سیگار، قلیون و ویپ خودداری نمایید.
- وزن خود را کاهش داده و متناسب نگه دارید.
- از مصرف غذاهای فرآوری شده، فست‌فودی و چرب خودداری کنید.
- در صورت داشتن قند خون یا چربی خون بالا، مقدار آن را کنترل نمایید.
- استرس و اضطراب خود را کاهش دهید.
- حتما داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف نمایید.