گرمای هوا می‌تواند برای بسیاری از افراد به‌خصوص سالمندان غیر قابل تحمل و طاقت‌فرسا باشد. یکی از عوارض نسبتا شایع و در عین حال خطرناک قرار گرفتن در معرض نور آفتاب و‌گرمای خورشید برای مدت زمان طولانی، گرمازدگی است که می‌تواند مشکلات بسیاری را با خود به همراه داشته باشد. گرمازدگی در سالمندان با توجه به کاهش توان جسمی آن‌ها، بیشتر از سایر افراد رخ داده و در صورت بی‌توجهی می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای افراد مسن ایجاد کند. با توجه به این موضوع، ما در این مطلب قصد داریم ابتدا شما را با گرمازدگی و علائم آن آشنا کنیم و بگوییم که چرا سالمندان بیشتر از سایر افراد دچار گرمازدگی می‌شوند. سپس به معرفی اقدامات اورژانسی هنگام گرمازدگی، روش‌های پیشگیری از گرمازدگی در سالمندان و نحوه مراقبت از سالمند در گرمای تابستان بپردازیم.
گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی در واقع حالتی اورژانسی است که به دلیل افزایش دمای فرد تا 40 درجه سانتی‌گراد و یا بیشتر ایجاد شده و می‌تواند سلامت فرد را تهدید کند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که فرد برا طولانی مدت در معرض گرما یا تابش نور آفتاب قرار گرفته و یا در زیر تابش نور خورشید فعالیت شدید بدنی داشته باشد. زمانی که فرد دچار گرمازدگی می‌شود، باید به سرعت اقدام به درمان و رفع علائم نمود، در غیر این صورت ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اعضای حیاتی بدن مانند قلب، کلیه، و مغز وارد شود. این میزان از افزایش دمای بدن، در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به مرگ شود.
چرا آستانه تحمل گرما در سالمندان کاهش پیدا می‌کند؟
افراد سالمند به دلیل از دست دادن توانایی‌های جسمی خود، ابتلا به بیماری‌های مختلف و مصرف داروهای متنوع، آستانه تحمل خود را در برابر گرما از دست داده و می‌توانند سریع‌تر از سایر افراد دچار گرمازدگی شوند. تغییراتی که در بدن انسان با افزایش سن ایجاد می‌شود، می‌توانند سیستم هشدار و تنظیم درجه حرارت بدن را تضعیف کرده و با قرار گرفتن فرد سالمند در معرض تابش نور خورشید، حتی در مدت زمانی کوتاه، به سرعت دمای بدن افزایش پیدا کرده و دچار گرمازدگی شود. علاوه بر این، دلایل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند بر این کاهش آستانه تحمل گرما در سالمندان و گرمازدگی ایشان تاثیرگذار باشند که در ادامه هر یک از آن‌ها را به شما معرفی خواهیم کرد.
ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای
ابتلا به بیماری‌های مختلف و نمود پیدا کردن بیماری‌های زمینه‌ای، یکی از عوارض افزایش سن و چالش‌های دوران سالمندی است. بیماری‌های زمینه‌ای موجب تضعیف سیستم ایمنی و بروز اختلال در عملکرد سایر اعضای بدن شده و موجب می‌شود که فرد آسیب‌پذیرتر شود. در حالت معمول، زمانی که آب بدن کاهش پیدا کند، بدن با ایجاد حس تشنگی، فرد را وادار به جذب آب بیشتر کرده و مقدار آب بدن را در حد طبیعی نگه می‌دارد. ایجاد احساس تشنگی با بخشی از قشر مغز در ارتباط است که این بخش می‌تواند با افزایش سن دچار اختلال شده و فرد بدون داشتن احساس تشنگی، مقدار کافی آب به بدن خود نرساند و آب بدن کاهش پیدا کند. در پی چنین شرایطی، با قرار گرفتن در معرض گرما، بدن به سرعت واکنش نشان داده و دچار گرمازدگی می‌شود.
تضعیف سیستم تعریق بدن
سیستم تعریق علاوه بر دفع سموم و چربی‌های اضافی بدن، یک مکانیسم بسیار کاربردی برای خنک نگه داشتن بدن به شمار می‌رود. سیستم خونرسانی به پوست با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند، به همین دلیل افراد مسن نسبت به سایر افراد تعریق کمتری دارند، در نتیجه در اثر گرمازدگی گرما در بدن فرد سالمند باقی مانده و می‌تواند فرد را دچار سکته قلبی یا مغزی نماید.
کمبود ویتامین‌ها و فولیک اسید
مصرف ویتامین‌های مختلف و فولیکول اسید، می‌تواند موجب افزایش گردش خون، بهبود سیستم ایمنی، اتساع رگ‌های خونی و بهبود عملکرد اعضای حیاتی بدن فرد سالمند شود. در نتیجه تحمل فرد را در برابر گرما افزایش داده و می‌تواند خطر کم آبی را در فرد کاهش دهد.
فعالیت بدنی شدید
داشتن فعالیت شدید در هوای گرم، موجب شدت پیدا کردن فعالیت اعضای داخلی بدن مانند قلب و ریه‌ها می‌شود. علاوه بر این، دمای بدن نیز افزایش پیدا کرده و فرد دچار گرمازدگی می‌شود.
کاهش عملکرد قلب و سیستم تنفسی
افزایش سن با کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن همراه بوده و منجر به تنفس نامناسب در افراد می‌شود. علاوه بر این، عملکرد قلب نیز در افراد مسن ضعیف‌تر شده و توانایی تنظیم فشار خون و ضربان قلب را ندارد. زمانی که فرد در گرمای شدید قرار می‌گیرد، توانایی قلب نیز برای مقابله با این گرما کاهش پیدا می‌کند و می‌تواند منجر به بروز مشکلات قلبی در افراد شود.
مصرف داروهای مختلف
عوارض جانبی برخی از داروهایی که سالمندان مصرف می‌کنند، افزایش دمای بدن است. همین امر نیز موجب می‌شود تحمل گرما برای افراد سالمند سخت‌تر شده و با افزایش دما به سرعت دچار گرمازدگی شوند.
علائم و نشانه‌های گرمازدگی در سالمندان
- تغییر حالات روحی
- سرگیجه و احساس گیجی
- آشفتگی و بی‌قراری
- تهوع و استفراغ
- افزایش ضربان قلب
- افزایش تعداد تنفس فرد
- تحریک‌پذیری
- تشنج و کما
- تغییر در وضعیت تعریق بدن
- سردرد
- خشک شدن پوست
اقدامات اورژانسی لازم هنگام بروز گرمازدگی در سالمندان
در صورتی که فردی سالمند در کنار شما دچار گرمازدگی شده است، در سریع‌ترین زمان ممکن اقدامات زیر را انجام دهید:
- تماس با اورژانس
- انتقال بیمار به یک مکان خنک و سایه
- کاهش تعداد لباس‌های فرد
- ریختن آب سرد بر روی بدن فرد
- قرار دادن کمپرس یخ در نواحی مختلف مانند زیر بغل، کشاله ران، سر و گردن
چگونه می‌توان از گرمازدگی در سالمندان پیشگیری کرد؟
۵ راهکار ساده وجود دارد که در صورت رعایت آن‌ها می‌توان از گرمازده شدن سالمندان پیشگیری کرد. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- در روزهای گرم به مقدار زیادی آب بنوشید.
همانطور که گفتیم با افزایش سن، کم آبی نیز به سراغ افراد می‌آید. به همین دلیل باید در روز به‌خصوص روزهای گرم به مقدار زیاد آب بنوشید تا با کم‌آبی مواجه نشوید. از علائم کم‌آبی می‌توان به احساس ضعف، بی‌حالی، سرگیجه و حالت تهوع اشاره کرد.
- از قرار گرفتن در محیط‌های گرم خودداری کنید.
زمانی که در منزل هستید، دمای فضای خانه را در حالت مطلوب قرار داده و پرده‌ها را بکشید تا گرما وارد منزل نشود. همچنین می‌توانید از حمام آب سرد و یا قرار دادن پاها درون آب خنک برای کاهش دمای بدن خود استفاده نمایید.
- از داشتن فعالیت شدید در هوای گرم بپرهیزید.
بهتر است که در روزها و یا ساعات گرم از منزل خارج نشوید و در صورت نیاز به خروج از منزل، از انجام فعالیت‌های بدنی خودداری نمایید. در صورت امکان انجام کارهای خود را به افراد خانواده و یا دوستان خود بسپارید.
- در صورت مشاهده هرگونه کسالت، در سریع‌ترین زمان ممکن اقدام به درمان نمایید.
در صورت مشاهده هرگونه علائم گرمازدگی در سالمندان خود، بهتر است به سرعت اقدامات اورژانسی را آغاز نمایید. مراجعه به اورژانس در روزهای گرم می‌توان خطرات زیادی را برای افراد سالمند به همراه داشته باشد. به طور مرتب شرایط فرد را بررسی کنید و در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌ها با پزشک مشورت نموده و از وخیم شدن شرایط فرد پیشگیری نمایید. اگر شرایط جسمی بیمار وخیم بود، حتما با اورژانس تماس بگیرید.
- به سالمندان خود سر زده و از آن‌ها مراقبت نمایید.
در روزهایی که هوا گرم و غیر قابل تحمل است، حتما به صورت مداوم به سالمندان خود سر زده و وضعیت جسمی آن‌ها را بررسی کنید.
برای مراقبت از سالمندان در گرمای تابستان چه باید کرد؟
در صورتی که عزیزانتان در دوران سالمندی به سر می‌برند، باید به طور مرتب به آن‌ها سر زده و از شرایط ایشان باخبر شوید. اگر شرایط مراقبت و نگهداری از سالمندان خود را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات پرستار سالمند در منزل مجموعه چتر فیروزه‌ای بهره‌مند شوید. چتر فیروزه‌ای یکی از مراکز پزشکی و پرستاری معتبر است که این امکان را برای شما فراهم کرده است که شما بتوانید فردی حرفه‌ای و مجرب را برای پرستاری و مراقبت از سالمندان خود انتخاب کرده و نگهداری از ایشان را به پرستاران حرفه‌ای بسپارید. برای کسب اطلاعات بیشتر و یا ثبت درخواست مبنی بر استخدام پرستار سالمند، می‌توانید با شماره‌های مندرج در سایت تماس بگیرید.