بالا رفتن سن با چالش‌های متعددی همراه می‌باشد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های گوارشی است. در دوران سالمندی تغییرات گسترده‌ای در دستگاه‌ها و ارگان‌های بدن رخ می‌دهند که می‌توانند عامل بروز مشکلات مختلفی در بدن فرد شوند. بروز تغییرات در دستگاه گوارش و هضم و جذب غذا در سالمندان، موجب بروز بیماری‌های گوارشی شده و زندگی را برای افراد دشوار می‌کند. تنها راه مقابله با بروز چنین مشکلاتی این است که از انواع بیماری‌های گوارشی شایع در سالمندان آگاه بوده و با رعایت نکات لازم، از ابتلا به آن‌ها پیشگیری نمایید. به همین دلیل ما در این مطلب به معرفی انواع بیماری‌های گوارشی شایع در افراد مسن پرداخته‌ایم تا شما بتوانید با مطالعه آن‌ها، به بهترین شکل از سالمندان خود مراقبت کرده و به آن‌ها در گذراندن این دوران کمک کنید.
آشنایی با انواع بیماری‌های گوارشی شایع در سالمندان و علائم آن‌ها
عملکرد دستگاه گوارش با افزایش رو به کاهش رفته و دچار مشکل می‌شود؛ به همین دلیل هضم و جذب مواد غذایی در فرد اختلال پیدا می‌کنند. اکثر سالمندان در این دوران با مشکلات و بیماری‌های گوارشی مختلف دست و پنجه نرم می‌کنند. این مشکلات می‌توانند خود را با علائمی همچون سوزش معده، احساس درد در معده، افزایش گاز معده و ابتلا به اسهال و یبوست خود را نشان دهند. کاهش تحرک، تغییر رژیم غذایی، مصرف داروهای مختلف و کاهش عملکرد روده‌ها دلایلی هستند که موجب بروز بیماری‌های گوارشی شایع در سالمندان می‌شوند.
برخی از سالمندان در شرایط جسمی یا روحی مناسبی قرار ندارند که بتوانند تنها زندگی کرده و از پس انجام کارهای شخصی و روزمره خود برآیند. به همین دلیل مرکز پرستاری چتر فیروزه‌ای خدمات پرستار سالمند در منزل را برای شما ارائه می‌دهد تا بتوانید با خاطری آسوده سالمندان خود را به دست افراد مجرب و ماهر بسپارید.
از جمله این بیماری‌های شایع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خونریزی و زخم معده در سالمندان
خونریزی معده یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در افراد سالمند است که دلایل متعددی دارد، اما دلیل اصلی آن زخم معده بوده و باید در مدت زمان کوتاهی درمان شود تا از بروز مشکلات جدی‌تر همچون کم‌خونی شدید جلوگیری نمود. عوامل شیمیایی، عفونی و عصبی می‌توانند موجب ابتلا به زخم معده و خونریزی معده شوند، اما شایع‌ترین علت ابتلا به زخم معده، عفونت ناشی از هلیکوباکترهای پیلوری است. از علائم خونریزی و زخم معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● احساس درد یا سوزش در معده
● تیره شدن مدفوع
● سرگیجه
● نقخ
● تهوع و استفراغ
● کاهش وزن بی‌دلیل
● سختی تنفس
رفلاکس معده در افراد مسن
رفلاکس معده نیز در میان سالمندان بسیار رایج است. در این بیماری محتویات معده به صورت غیر عادی به سمت بالا و به داخل مری باز می‌گردد. در میان این محتویات اسید معده نیز حضور دارد که می‌تواند موجب سوزش مری و آسیب رساندن به بافت آن شود. این عارضه با اضافه وزن ارتباط مستقیم داشته و فرد باید رژیم غذایی سالم و مناسب داشته باشد. رفلاکس معده و سکسکه دلایل مشترک داشته و می‌توانند یکدیگر را تشدید کنند. این عارضه با سوزش سر دل همراه است که برخی افراد آن را با درد قلب اشتباه می‌گیرند. در موارد شدید علائم رفلاکس معده می‌تواند در ناحیه کمر فرد نیز خود را نشان دهد. از علائم رفلاکس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● درد معده در قیمت بالای شکم
● مشکل در بلع
● درد قفسه سینه
● گلودرد یا سرفه بی‌دلیل و مداوم
● تهوع یا استفراغ
● احساس وجود توده در گلو
سلیاک شایع‌ترین بیماری گوارشی در سالمندان
سلیاک نوعی بیماری خودایمنی است که در آن بدن فرد به پروتئین گلوتن واکنش نشان داده و فرد نمی‌تواند مواد غذایی دارای گلوتن مانند نان را مصرف نماید. این بیماری که نوعی اختلال آلرژی در روده باریک است، زمینه ارثی داشته می‌تواند بر اثر حاملگی یا سایر انواع آلرژی نیز ایجاد شود. از علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● اسهال
● نفخ
● دل درد
● کاهش وزن ناگهانی
● اسهال چرب یا استئاتوره
● از دست دادن اشتها
● ضعف عضلانی
● سوء جذب آهن و ویتامین B12 و کم خونی شدید
● سوء جذب کلسیم و ویتامین D
یبوست در دوران سالمندی
یبوست عارضه‌ای است که در هر سنی رخ می‌دهد، اما در سالمندان بسیار شایع‌تر است. در صورتی که فرد سالمند کمتر از 3 بار در هفته روده خود را تخلیه کرده باشد، دچار یبوست می‌باشد. این بیماری به دلیل کاهش آب بدن، عدم مصرف فیبر، کم تحرکی و نداشتن رژیم غذایی سالم ایجاد می‌شود. برای برطرف کردن این مشکل، فرد سالمند باید رژیم غذایی خود را اصلاح کرده و از میوه، سبزیجات و آب کافی مصرف نمایند. همچنین به طور منظم ورزش کرده و تحرک کافی داشته باشند.
سندرم روده تحریک‌پذیر در سالمندان
سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS در واقع نوعی اختلال در عملکرد روده است که با مشکلاتی همچون درد مزمن در ناحیه شکم، نفخ و تغییر در عادات روده‌ای همراه است. از علائم اصلی و غالب این بیماری می‌توان به اسهال یا یبوست اشاره کرد که اگر در نوعی از این بیماری اسهال علامت غالب باشد، آن را IBS-D، و اگر یبوست علامت غالب بیماری باشد، آن را IBS-C می‌نامند. زمانی که این دو علامت به صورت متناوب خود را نشان دهند، به آن IBS-A می‌گویند. علت اصلی ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر مشخص نیست، اما در اغلب موارد این بیماری پس از به وجود آمدن یک تغییر ناگهانی در زندگی یا بدن مانند رخ دادن یک اتفاق استرس‌زا در زندگی و یا شروع دوران بلوغ آغاز می‌شود.
از علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● درد مزمن در ناحیه شکم
● احساس ناراحتی
● نفخ
● تغییر در عادات روده‌ای
● اسهال
● یبوست
ابتلا به هموروئید در افراد مسن
هموروئید در واقع گشاد شدن رگ‌های وریدی مقعد است که هم به صورت داخلی و هم به صورت خارجی ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که این دلایل شامل ضعف عضلات ناحیه لگن، یبوست، خوردن غذاهای کم فیبر، بزرگ شدن پروستات، نشستن طولانی مدت و یا ابتلا به سرفه‌های مداوم هستند.
هموروئید بر اساس ناحیه ایجاد شدن به دو نوع کلی هموروئید داخلی و هموروئید خارجی تقسیم می‌شود. در هموروئید داخلی، رگ‌های خونی در ناحیه داخلی دهانه مقعد ملتهب شده و ممکن است هنگام اجابت مزاج دچار پارگی و خونریزی شوند. در هموروئید خارجی، سیاهرگ‌های زیر پوست در ناحیه بیرونی مقعد دچار التهاب می‌شوند. در این نوع هموروئید ممکن است لکه‌های خون بر روی مدفوع دیده شود. از علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● خونریزی مقعدی پس از دفع مدفوع
● احساس درد در ناحیه مقعد
● خروج ترشحات لزج و چسبناک
● احساس دفع ناکامل مدفوع
● بیرون‌زدگی‌های گوشتی
● سوزش و خارش مقعد
پولیپ و سرطان روده در سالمندی
زمانی بخشی از پوشش داخلی روده بزرگ یا راست روده بیش از حد و به صورت غیر طبیعی رشد کند، توده‌های کوچکی ایجاد می‌شوند که در اغلب موارد خوش‌خیم بوده و قابل درمان هستند. به این توده‌ها پولیپ روده (Colon Polyps) گفته می‌شود. برخی از این پلیپ‌ها پس از گذشت مدت زمانی طولانی ممکن است به سرطان تبدیل شوند. علت به وجود آمدن پولیپ‌ها در حال حاضر مشخص نبوده و بروز آن‌ها در سنین پس از 50 سالگی شایع‌تر است. پولیپ به مرور زمان ایجاد می‌شود و ممکن است تا مدت‌ها هیچ علائمی از خود نشان ندهد. به همین دلیل انجام کولونوسکوپی پس از 50 سالگی به تمامی افراد توصیه می‌شود تا در صورت وجود هرگونه پولیپ، پیش از سرطانی شدن از بدن خارج شوند.
اسهال در سالمندان
بسیاری از سالمندان توانایی خود جهت حرکت کردن را از دست داده و یا تحرک کمی دارند. به همین دلیل بیشتر از سایر افراد به اسهال مبتلا می‌شوند. در اغلب موارد دلیل اسهال شدن افراد وجود توده عفونی در ابتدای روده است که مصرف داروهای ضد اسهال می‌تواند آن را شدیدتر نماید. به همین دلیل در صورتی که سالمند شما به بیماری اسهال مبتلا شد، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید.
دیورتیکولیت در دوران سالمندی
این اختلال گوارشی با ایجاد شدن کیسه‌های کوچکی به نام دیورتیکول در دیواره روده بزرگ همراه است که می‌توانند ملتهب و عفونی باشند. این بیماری در میان سالمندان شایع بوده و به دلیل کمبود فیبر در مواد غذایی مصرفی توسط فرد ایجاد شده و عواملی همچون ژنتیک، چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک نیز در ابتلا به این تاثیرگذارند. از علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● خونریزی مقعدی
● نفخ
● یبوست
● درد ناگهانی
● تهوع
● استفراغ
● اسهال
● تب و لرز
چگونه می‌توان از بیماری‌های گوارشی در دوران سالمندی جلوگیری کرد؟
بهترین کار جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های گوارشی در سالمندان این است که بدانید چه کارهایی موجب تشدید علائم آن‌ها می‌شود، و از انجام آن کارها اجتناب نمایید. به عنوان مثال به میزان کافی آب بنوشید، رژیم غذایی مناسب داشته باشید، به مقدار کافی فیبر مصرف کنید، از استرس و اضطراب دوری کنید، فعالیت ورزشی منظم داشته باشید و چکاپ‌های لازم را به صورت مرتب انجام دهید.
عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های گوارشی در سالمندان کدامند؟
● کمبود فیبر در رژیم غذایی
● استعمال دخانیات از جمله سیگار و قلیان
● نداشتن تحرک و ورزش منظم
● مصرف لبنیات به میزان زیاد
● تنبلی روده
● مصرف داروهای ضد اسهال به میزان زیاد و تضعیف ماهیچه‌های روده
● مصرف داروهای دارای کلسیم یا آلومینیوم برای مدت زمان طولانی
● مصرف داروهایی همچون مکمل‌های آهن، داروهای ضد افسردگی، مسکن‌های قوی مانند مورفین
رژیم غذایی مناسب جهت بهبود سلامت گوارشی سالمندان
● مواد غذایی دارای فیبر بالا همچون سبزیجات، میوه و حبوبات را به رژیم غذایی خود اضافه نبود.
● به مقدار کافی آب بنوشید.
● غذاهای پرچرب را با پروتئین‌های کم‌چرب همچون مرغ، تخم مرغ و ماهی جایگزین نمایید.
● مصرف قند و نمک خود را کاهش دهید.
● در صورت امکان در رژیم غذایی خود از ترشی‌های تخمیر شده همچون کیمچی استفاده کنید تا باکتری‌های مفید معده شما بهبود پیدا کنند.