اختلال اوتیسم (Autism) یا درخودماندگی که نام آن از واژه یونانی Autos به معنی خود گرفته شده است، در واقع نوعی اختلال عصبی است که خود را در نحوه ارتباطات و تعاملات اجتماعی و رفتاری فرد نشان می‌دهد. علائم این اختلال از ماه‌ها و سال‌های ابتدایی زندگی کودک که در طول دوره رشد قرار دارد قابل مشاهده و تشخیص است که تشخیص آن باید به کمک روانپزشک، روانشناس و پزشکان متخصص انجام شود. علائم اوتیسم می‌تواند در زندگی روزمره و ساده‌‌ترین کارهای فرد تاثیر گذاشته و فرد را نیازمند به یک پشتیبان نماید. اگر شما نیز نام اختلال اوتیسم را شنیده‌اید اما اطلاعات کافی درباره علائم اختلال اوتیسم، انواع و سطوح مختلف اوتیسم، روش‌های تشخیص و درمان این اختلال و روش‌های پیدا کردن یک پشتیبان مناسب برای کودک مبتلا به اوتیسم خود ندارید، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را تا انتها مطالعه نمایید.
اوتیسم چیست؟
اختلال اوتیسم (ASD) که یک اختلال نورولوژیکی است، طیف گسترده‌ای از اختلالات رشدی عصبی را شامل می‌شود. این اختلال خود را در سال‌های اولیه رشد کودک نشان داده و می‌تواند بر عملکرد مغز در زمینه رفتارهای اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی فرد تاثیرگذار باشد. افرادی که به اوتیسم مبتلا هستند، الگوهای رفتاری تکراری، محدود و کلیشه‌ای را از خود نشان داده و اغلب در برقراری ارتباط کلامی و غیر کلامی و تعامل اجتماعی دچار مشکل هستند. علائم، انواع و شدت اوتیسم می‌تواند از هر فردی با فرد دیگر متغیر باشد، به همین دلیل از اصطلاح "اختلال طیفی" برای اوتیسم استفاده می‌شود.
اختلال اوتیسم چه انواعی دارد؟
براساس DSM یا همان آمار راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اختلال اوتیسم می‌تواند انواع مختلفی داشته و در موارد زیر بیان شوند:
- افراد دارای/بدون اختلال زبانی
- افراد دارای/بدون اختلالات فکری
- افراد مبتلا به کاتاتونیا (نوعی اختلال روانی که فرد درک درستی از محیط و افراد ندارد)
- افراد دارای اختلالاتی عصبی، روانی یا رفتاری
- اختلال اوتیسم فرد مرتبط با یک بیماری، عامل محیطی یا ژنتیک
آشنایی با علائم و نشانه‌های اوتیسم
اوتیسم اختلالی است که علائم آن در همان ماه‌ها و سال‌های اول زندگی نیز قابل مشاهده است اما در اکثر موارد، علائم اصلی و مشخص‌کننده کودک در سنین 12 تا 24 ماه ظاهر می‌شود و اکثر والدین کودکان مبتلا به اوتیسم، پیش از 2 سالگی کودک به اختلال آن پی خواهند برد. پس از 2 سالگی علائم و نشانه‌های واضح اوتیسم در کودکان مشهود بوده و هرچه زودتر این اختلال تشخیص داده شود، بهتر می‌توان آن را درمان و یا از بروز نقایص مختلف این اختلال پیشگیری کرد. از نظر DSM5، علائم و نشانه‌های اوتیسم را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم نمود:
1. علائم مربوط به مشکلات ارتباطی و تعامل اجتماعی
- مشکل در ابراز احساسات و به اشتراک گذاشتن آن‌ها
- عدم اشتراک‌گذاری علایق خود با دیگران
- ادامه ندادن و حفظ نکردن مکالمه قبلی یا بعدی خود با دیگران
- عدم توانایی در خواندن زبان بدن
- اشکال در برقراری ارتباط چشمی یا حفظ آن
- عدم توانایی در گسترش روابط خود و یا حفظ آن‌ها
2. علائم مربوط به الگوهای محدود یا تکراری رفتارها یا فعالیت‌ها
- داشتن حرکات تکراری و یا الگوهای رفتاری مشخص
- بیش از حد تکان خوردن و جنبیدن
- تاکید و پایبندی به انجام روال‌ها و یا داشتن رفتارهای خاص
- افزایش یا کاهش بیش از حد حساسیت کودک به محرک‌ها و اطلاعات حسی خاص که از محیط اطراف دریافت می‌کند مانند واکنش منفی نشان دادن به یک صدای مشخص
- داشتن علایق و دغدغه‌های ثابت
هرگونه پسروی در مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و گفتاری پس از گذشت 1 تا 2 سال، می‌تواند نشانه ابتلای کودک به اختلال اوتیسم باشد. از علائم قابل توجه اوتیسم در کودکان 5 ماه تا 24 ماهگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
|
سن کودک |
علائم و نشانه‌های اوتیسم |
|
تا 5 ماهگی |
عدم مشاهده رفتار نشان‌دهنده شادی و لبخند اجتماعی |
|
تا 6 ماهگی |
عدم خندیدن و برقراری ارتباط چشمی، یا برقراری ارتباط چشمی کاملا محدود |
|
تا 8 ماهگی |
عدم توجه و نشان دادن علاقه به بازی‌های دالی یا داکی |
|
تا 9 ماهگی |
عدم ایجاد هیچ آوا یا صدایی، عدم تقلید صدا یا حالات چهره دیگران |
|
تا 12 ماهگی |
نشان ندادن هیچ‌گونه علامت برقراری ارتباط غیر کلامی مانند اشاره کردن یا نشان دادن چیزی برای درخواست کردن، پاسخ دادن به شنیدن نام خود، عدم نیاز به والدین برای داشتن آرامش یا رفع نیاز خود |
|
تا 16 ماهگی |
به زبان نیاوردن هیچ کلمه‌ای |
|
تا 18 ماهگی |
معمولی نبودن بازی کودک |
|
تا 24 ماهگی |
عدم توانایی در ساخت یک جمله دو کلمه‌ای معنی‌دار |
معرفی سطوح مختلف اوتیسم
همانطور که گفتیم اختلال اوتیسم طیف گسترده‌ای از اختلالات رشدی، رفتاری و عصبی را شامل می‌شود به همین دلیل نمی‌توان افراد و شدت اختلال آن‌ها را به راحتی دسته‌بندی کرد. علاوه بر این ممکن است شدت و سطح اختلال فرد پس از گذر زمان تغییر کرده و شدیدتر یا خفیف‌تر شود. با این وجود می‌توان این اختلال را به 3 سطح کلی خفیف، متوسط و شدید تقسیم کرد.
سطح یک اختلال طیف اوتیسم
سطح یک اختلال اوتیسم، اوتیسم خفیف نام دارد که توانایی و مهارت برقراری ارتباط و تعامل با افراد دیگر را به میزان قابل توجهی دارند. کودکانی که در سطح یک اوتیسم قرار می‌گیرند، توانایی صحبت کردن و برقراری ارتباط کلامی را دارند اما نمی‌توانند شوخی‌ها و استعاره‌ها را ادامه دهند. کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف می‌توانند ارتباط دوستی برقرار کرده و دوست پیدا کنند اما نیاز به حمایت نیز دارند.
علائم اختلال اوتیسم سطح یک
- نشانه‌های واضح عدم توانایی در برقراری ارتباط
- عدم توانایی در حفظ و ادامه یک مکالمه عادی
- برقراری ارتباط چشمی محدود
- داشتن علاقه بسیار کم به برقراری ارتباط و فعالیت‌های اجتماعی
- مشکل در شروع تعاملات اجتماعی مانند شروع صحبت کردن
- مشکل در برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی
سطح دو اختلال طیف اوتیسم
این افراد در وسط طیف اوتیسم قرار داشته و از اوتیسم متوسط رنج می‌برند. این افراد مشکلات میان فردی بسیاری داشته و نمی‌توانند به راحتی تغییر ایجاد کرده و یا تغییرات ایجاد شده را بپذیرند. علائم اوتیسم سطح دو یا اوتیسم متوسط، نسبت به سطح یک شدیدتر بوده و از فقدان شدید مهارت‌های ارتباط کلامی و غیر کلامی رنج می‌برند. به همین دلیل این افراد نیاز به پشتیبانی بیشتری دارند تا بتوانند امور روزمره خود را انجام دهند.
علائم اختلال اوتیسم سطح دو
- مشکلات رفتاری کاملا قابل مشاهده
- داشتن علایق خاص و محدود
- تاخیر در رشد کلامی، تاخیر در گفتار و عدم داشتن توانایی قابل توجه در برقراری ارتباط کلامی و غیر کلامی
- عدم توانایی سازگار شدن با تغییرات ایجاد شده
- عدم توانایی مقابله کردن با تغییر روال کارهای روزمره
- استفاده از جملات خیلی ساده و محدود برای برقراری ارتباط
- دادن پاسخ غیر معمول یا با تاخیر به نشانه‌های اجتماعی یا ارتباطات
سطح سه اختلال طیف اوتیسم
افرادی که در سطح سه اوتیسم دسته‌بندی می‌شوند، شدیدترین حالت اوتیسم را تجربه می‌کنند. این افراد به پشتیبانی کامل و دائمی برای انجام تمامی امور روزمره خود نیازمندند و علاوه بر عدم داشتن مهارت برقراری ارتباط شدید، انجام رفتارهای تکرار شونده و محدود نیز با شدت بیشتری در این افراد نمایان می‌شود.
علائم اختلال اوتیسم سطح سه
- عدم توانایی در تغییر رفتار
- عدم توانایی ساخت جمله معنی‌دار و استفاده از تک کلمه برای برقراری ارتباط کلامی
- نداشتن مهارت‌های برقراری ارتباط کلامی و غیر کلامی به شکلی کاملا واضح
- مشکل داشتن با مقابله کردن با تغییرات ناگهانی در کارهای روزمره یا محیط اطراف
- تمایل بسیار کم برای شرکت در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران و انجام مشارکت‌های اجتماعی
- داشتن مشکل شدید در برداشتن توجه و تمرکز خود از یک مورد خاص و دچار بهم ریختگی شدن
چرا افراد به اوتیسم مبتلا می‌شوند؟
تاکنون علت مشخصی برای ابتلا به اختلال طیفی اوتیسم یا ASD کشف نشده است اما در حالت کلی فاکتورهای مختلفی می‌توانند بر بروز این اختلال تاثیرگذار باشند که شامل موارد زیر هستند:
- فرزندآوری و بارداری در سنین بالا
- داشتن سابقه عقونت‌های ویروسی
- سابقه خانوادگی و وراثت ژنتیک
- قرار گرفتن در معرض سموم محیطی و فلزات سنگین
- قرار گرفتن جنین در معرض داروهای والپروئیک اسید یا تالیدومید
- جهش ژنتیکی
- داشتن وزن کم در هنگام تولد
روش‌های تشخیص اختلال اوتیسم
برای تشخیص اختلال اوتیسم در کودک باید انواع ارزیابی‌های مختلف، آزمایش‌های ژنتیکی و چندین غربالگری انجام شود تا از ابتلای کودک به اختلال اوتیسم اطمینان پیدا کنیم. برای تشخیص این اختلال در کودک باید یک تیم تخصصی متشکل از روانپزشکان و روانشناسان کودک، آسیب‌شناس‌های گفتار و زبان، کاردرمانگر و … آزمایش‌ها و رفتار و گفتار کودک را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. هر یک از روش‌های تشخیص اوتیسم شامل موارد زیر می‌شوند:
روش غربالگری رشد برای تشخیص اوتیسم
بهتر است تمامی کودکان 18 تا 24 ماه غربالگری اوتیسم را انجام دهند. این روش می‌تواند کمک کند که پزشک ابتلا به اختلال اوتیسم را در کودکان، پیش از بروز علائم آن تشخیص داده و امکان درمان زودرس را برای کودکان مبتلا فراهم کند. آزمایش‌های غربالگری، روش تشخیصی نیست و کودکانی که تست غربالگری آن‌ها مثبت شده است لزوما به ASD مبتلا نبوده و در مقابل احتمال دارد ابتلا به اوتیسم را غربالگری تشخیص ندهد.
آزمایش‌های ترکیبی برای تشخیص اوتیسم
آزمایش‌هایی که برای تشخیص اختلال اوتیسم تجویز و انجام می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
- انجام آزمایش DNA برای بررسی ژنتیکی
- بررسی و ارزیابی رفتار کودک
- ارزیابی بینایی و شنوایی کودک
- کاردرمانی
آیا اختلال اوتیسم درمان دارد؟
تا به امروز روشی برای درمان کامل اختلال اوتیسم یافت نشده و می‌توان گفت درمان اوتیسم امکان‌پذیر نیست. اما می‌توان با برخی روش‌ها علائم این اختلال را کاهش داده و زندگی فرد را بهبود بخشید. این رفتارها شامل موارد زیر هستند:
- فیزیوتراپی
- بازی درمانی
- گفتار درمانی
- کار درمانی
- رفتار درمانی
تفاوت اوتیسم و ADHD در چیست؟
در برخی موارد ADHD و اوتیسم با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند اما باید در نظر داشته باشید که ADHD مانند اوتیسم طیف گسترده‌ای را شامل نبوده و یک اختلال طیفی محسوب نمی‌شود. علاوه بر این بسیاری از علائم اوتیسم مانند اشکال در برقراری ارتباط چشمی، قطع مهارت‌های اجتماعی و عدم توانایی برقراری ارتباط کلامی و غیر کلامی در ADHD مشاهده نمی‌شود. از علائم ADHD می‌توان به بی‌قراری مداوم، عدم توانایی تمرکز و حفظ ارتباط چشمی با دیگران اشاره کرد. یک کودک می‌تواند علاوه بر اوتیسم، به ADHD نیز مبتلا باشد، اما تشخیص هیچ یک از این اختلالات عصبی و روانی، به راحتی و بدون دانش کافی امکان‌پذیر نیست. برای اطمینان از مبتلا و عدم مبتلا بودن کودک خود به اوتیسم، ADHD و هر بیماری دیگر باید با پزشک متخصص مشورت نموده و آزمایش‌های کودک شما توسط چندین پزشک متخصص بررسی و تایید شوند.
پرستاری از کودکان اوتیسم
همانطور که در این متن به آن اشاره شد، کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم نیاز به مراقبت و پشتیبانی دارند تا بتوانند حتی روزمره‌ترین و عادی‌ترین کارهای زندگی خود را انجام دهند. به همین دلیل بهترین راه برای پشتیبانی و مراقبت از کودکان اوتیسم، استخدام پرستار کودک متخصص و با تجربه است. موسسه چتر فیروزه‌ای یکی از بهترین و معتبرترین مراکز پرستاری در کرج به شمار می‌رود که از تیم پرستاری و پزشکی حرفه‌ا یو آموزش‌دیده برخوردار است. شما می‌توانید از خدمات پرستار کودک در منزل این مجموعه بهره‌مند شده و با خاطری آسوده کودک مبتلا به اوتیسم خود را به پرستاران مجرب چتر فیروزه‌ای بسپارید. برای اطلاع از حقوق پرستار کودک در منزل و ثبت درخواست اعزام پرستار کودک شبانه روزی و یا پرستار نیمه وقت کودک، می‌توانید با شماره‌های موجود در سایت تماس گرفته و اطلاعات لازم را در اختیار کارشناسان ما قرار دهید.